Tijdens de vakantie hoorde ik ons aller Bert van Leeuwen op Radio 2 vertellen over een nieuw seizoen van het Familiediner. De interviewer gaf aan dat het ontstaan van de conflicten in alle gevallen eigenlijk ‘nergens over gaat’. Dat kijkers zich verwonderen over de futiliteiten die ertoe leiden dat broers, zussen, neven en nichten jarenlang al niet meer met elkaar door één deur kunnen. Bert van Leeuwen kon zich dat beeld goed voorstellen, maar gaf ook aan dat niet de laatste futiliteit het probleem veroorzaakt, maar alle kleine conflictjes daarvoor die de emmer hebben gevuld. De laatste deed ‘m alleen maar overlopen. 

De emmer loopt over

En ja, dat bracht mij in gedachten naar de huidige problematiek in de landbouw. Door de jaren heen zijn er over en weer diverse conflicten geweest, maar de emmer was nog niet vol. Nu is deze wel vol. En hij loopt niet over, maar het klotst er aan alle kanten uit. Het heeft te lang gesudderd en is te lang een soort van ‘gedoogd koersloos’ geweest, waardoor we nu in een bijna onmogelijke situatie zijn beland. 

Een weifelende overheid die jarenlang geen knopen heeft durven doorhakken om duidelijkheid te verschaffen en het ‘samen’ niet vaardig is om met de boer een acceptabele koers uit te zetten. 

De kracht van het lobby-netwerk om zoveel als mogelijk in stand te houden vanuit internationaal aanzien en financieel gewin achter de coulissen. De boer is namelijk de meest zichtbare van de gehele keten met belanghebbenden en dat vindt men een prettige opstelling.  

Wellicht mag een kritische noot richting subsidieslurpers ook een keer gemaakt worden. Op zich niets mis met subsidies, maar in mijn optiek moeten deze meer worden aangewend om echte verandering te realiseren in breedte-oplossingen in plaats van (technische) deeloplossingen. Minder als een fijne pot voor het wegschrijven van uren of zelfs als businessmodel.  

In het belang van de boeren?

In dit ‘spel der machten en belanghebbenden’ is de boer bewust of onbewust mee-gedobberd. Blijf maar zolang mogelijk doen, waar je goed in bent, ondanks het onderbuikgevoel dat het totaalplaatje mogelijk niet lekker in elkaar zat. Daar is te lang getwijfeld en ontbrak een goed georganiseerd collectief, waar puur de toekomstige individuele belangen van de boer goed gediend werden. Achteraf bezien werden door de belangenclubs ongeveer alle belangen gediend, behalve die van de boer.  

De burger is natuurlijk ook een belangrijke speler in dit geheel. Wij willen al jaren ‘veel voor weinig’ en nu ook nog gemakkelijk en bij voorkeur zo snel mogelijk. Wij zijn ook geen lieverdjes en vinden dat we overal ‘recht’ op hebben. En de boer? Ach, die wil alleen maar heel veel geld verdienen. Althans, dat beeld heerst nou eenmaal. 

En als je dit bovenstaande nou eens een beetje in ogenschouw neemt, dan drijft bij mij vooral naar boven dat het geheel iedere vorm van transparantie en gedeelde verantwoordelijkheid ontbeert. De overheid is niet open over de wijze van besluitvorming, de lobby is nergens open over, de subsidieslurpers zijn te creatief geworden in uitgebreide projectbeschrijvingen om een eerlijk besteding inzicht te delen en de boer houdt, uit bedrijfsveiligheid, alle informatie ook angstvallig voor zichzelf. Die vertrouwt niemand meer, hooguit zijn of haar buurman.

Transparantie & vertrouwen

Bovenstaande zorgt ervoor dat de burger er nu ook helemaal niets meer van begrijpt en dat splitst de groep in ‘voor en tegen’; vaak aangejaagd door opportunistische herriemakers die slechts het ‘eigen gelijk’ prediken. Al met al hebben we momenteel het perfecte recept geschreven voor een volledig wederzijds onbegrip van posities, gefaseerd naar alle lagen van politiek, bedrijfsleven en samenleving. Resultaat: we zitten vast op een thema dat aan alle kanten wankelt! 

We zullen vanuit gedeelde verantwoordelijkheid moeten beginnen met het opnieuw organiseren van het speelveld. En dat organiseren moeten we niet blijven doen aan de kant van de gevolgen, maar bij de oorzaken.

Juist nu is er noodzaak tot transparantie om zaken in beweging te krijgen. Transparantie en overzicht in alle goede initiatieven die in ontwikkeling zijn. Laten we voorkomen dat iedereen weer zelf op de bal gaat rennen en zijn/haar puzzelstukje van de oplossing blijft presenteren als dé oplossing. Allerlei niet-passende puzzelstukjes die nu naar de boer worden gegooid, waarbij het leggen van de puzzel op zijn/haar bord wordt gelegd. Dat is natuurlijk een onmogelijke opgave. 

Samen organiseren

Het wordt tijd dat de initiatieven, experimenten, startups, coöperaties en wat nog meer zich gaan organiseren in een netwerk. Kijken waar je elkaar kunt versterken en de puzzelstukjes passend aan elkaar kunt maken. Begrijpen dat het niet om jouw oplossing gaat, maar om de beste gezamenlijke oplossing voor het boerenprobleem. 

Een gezamenlijke oplossing vraagt om een manier van organiseren, waarmee we nog niet heel bekend zijn. Waar relaties de verbindingen in het netwerk versterken. Verbindingen die noodzakelijk zijn om met elkaar waarde te creëren binnen het netwerk. 

In staat zijn om je met elkaar opnieuw te organiseren, wordt wellicht de grootste innovatie van de afgelopen decennia. 

Innoveren moet veel meer gericht zijn op de bronaanpak van de huidige problemen. Het blijven innoveren in nieuwe tools om ‘brandjes te blussen of emissie-uitstoot technisch te beperken’ is uiteindelijk hetzelfde water nog een keer naar de zee dragen. De uitdaging moet zich richten op emissiebeperking, vanuit een duurzaam vertrekpunt en toekomstperspectief voor de boer.   

Innoveren moet niet alleen gaan over nieuwe technologie. In staat zijn om je met elkaar opnieuw te organiseren, wordt wellicht de grootste innovatie van de afgelopen decennia. Daar hebben we elkaar voor nodig. Van enkelvoudige relaties, naar meervoudige relaties, van controle en geheimhouding naar transparantie en nieuwe verdienmodellen. En van functies naar rollen. 

Vaak moet het eerst flink stormen, voordat het mooiste spel gespeeld kan worden. Samen voor een rendabele en circulaire landbouw! Maak kennis met Stalmeesters.