Na een jarenlange weg van steeds nieuwe afslagen, nieuwe ‘innovaties’, nieuwe investeringen en nieuwe marktontwikkelingen, zijn we nu aanbeland op het ‘meebewegen of breken’-punt. De hakken staan diep in het zand en partijen staan lijnrecht tegenover elkaar. Of dat uiteindelijk de partijen zijn die de eindverantwoordelijkheid in deze representeren, is daarnaast nog een andere discussie. Het is verwonderlijk dat een uitstekend presterend clubje op het gebied van stikstof reductie met een reeds behaald resultaat van 66% reductie zich eenzaam in deze positie bevindt. Demonstreren is een moment in het heden. Samen innoveren en zelf organiseren is de toekomst!
Laten we het er voor nu bij laten dat er vele partijen aanwijsbaar kunnen zijn die vanuit het belangenspel een enorme bijdrage hebben geleverd om te komen tot de nijpende situatie die nu speelt. Daar waar iedereen grote hoeveelheden geld heeft verdiend aan het model. Zijn er nu weinig stemmen hoorbaar en weinig partijen die positie innemen in deze discussie. Waarom staat de lange keten de boer niet bij?
Ingenomen posities brengen de boer niet verder; nieuwe alternatieven wel
Kennelijk is uiteindelijk het (partij-)belangenspel de onderlegger, waardoor er bijna geen uitweg meer lijkt te zijn. Iedere stakeholder bekijkt de problematiek vanuit de eigen ‘belangen/omzet-koker’ en zal deze primair zo lang mogelijk willen beschermen. Hierdoor komen anderen, en dan met name de boer, steeds meer in de kou en een isolement te staan. Door de jaren is er op basis van meetplannen (en wat nog meer) een controlebeleid gevoerd dat heeft geleid tot meer verscherping en meer regels. Daarnaast is de markt veeleisender geworden en minder bereid geweest om een ‘eerlijke’ prijs te betalen voor de af te nemen producten. Al met al heeft het geleid tot een systeem dat momenteel volledig dreigt vast te draaien.
Wanneer je het bekijkt vanuit een onderhandel-perspectief, dan kunnen we stellen dat de partijbelangen dusdanig ver uit elkaar liggen dat een constructieve overeenkomst onmogelijk is. De haalbaarheid van een gemeenschappelijk belang is daarmee dus buiten bereik, waardoor men door een tekort aan alternatieve opties, aanstuurt op drastische maatregelen. Voor een partij met een alternatief zou er in dit geval weinig aan de hand zijn, want die zullen een ander pad belopen, waardoor zij hun dagelijkse operatie op een andere manier voortzetten. De boer heeft in het huidige krachtenspel echter geen alternatieven om de boeg relatief eenvoudig te draaien op weg naar nieuwe rendabele avonturen.
Maar zijn die drastische maatregelen dan noodzakelijk?
Wel als je de huidige modellen in stand houdt. Maar je kunt ook drastisch insteken op het gezamenlijk creëren van alternatieven. Investeren in manieren om samen te experimenteren hoe het anders en met stapjes beter kan. Zichtbaar maken dat alternatieven werkzaam en haalbaar zijn. Vanuit kansen en ‘iets gewoon doen en testen’ in plaats van er alleen veel over te praten vanuit aannames en mogelijke mitsen en maren.
Uiteindelijk geeft het ‘doen’ de werkelijke inzichten in de mogelijke resultaten die je kunt halen. Dat vraagt wel om een welwillendheid om zaken op een andere manier te organiseren, flexibiliteit waar regelgeving onwerkbaar is en meebewegen van de overheid in het stimuleren van een transitie pad, waardoor boeren met elkaar nieuwe gezonde verdienmodellen kunnen opzetten op basis van lagere volumes.
Samen experimenteren, leren en innoveren kan ook met kleine investeringen
Stikstof-professor Jan Willem Erisman geeft in een interview aan dat het zelf meten tonnen aan euro’s gaat kosten. Een statement dat hij doet, logischerwijs vanuit de belangen en aansprakelijkheden die binnen zijn werkgebied moeten worden geborgd, alvorens men in de praktijk kan praten over meetinrichtingen. Alles tot de laatste cijfers achter de komma afgedekt en waar mogelijk eerder ingericht met wantrouwen, dan vertrouwen in een betere toekomst voor iedereen.
Er is nu geen ruimte en noodzaak voor NASA-achtige inrichtingen van stallen. Een real time sensor-pakket gaat vanaf een startinvestering van 1500 euro en een maandabonnement van rond de 80 euro. Het geeft direct inzicht in bijvoorbeeld de ammoniakproductie van een stal en mestopslag. Het levert nog veel meer aanvullende gegevens zoals fijnstof concentraties en trendlijnen die boeren direct met elkaar kunnen analyseren en bespreken. Hierdoor kunnen boeren samen ontdekken welke handelingen werken en welke niet. Gaat een emissielijn naar beneden, dan ben je met elkaar op de juiste weg en krijg je zicht op relevante innovaties die de boer zelf met de juiste partijen kan ontwikkelen.
Daarnaast wordt er momenteel aan veel meer oplossingen gewerkt die direct kunnen bijdragen aan het verminderen van het probleem, Maar is op de één of andere manier niet zichtbaar bij de overheid. En eerlijkheidshalve dienen we ook te stellen dat het niet altijd de overheid is die onwelwillend is om nieuwe methodes te proberen. Wellicht is er onderweg te veel macht weggestroomd naar enkele partijen die eigen partijbelangen boven het gezamenlijke belang hebben laten prevaleren om mooie sier en cijfers te presenteren.
Boeren verbinden
We mogen zeker vaststellen dat er in deze hectische tijden wel een gemeenschappelijke drijver bestaat. Dat is een eerlijk en rechtvaardig voortbestaan voor de boeren. Dat is ook de drijver, waarop de boeren zich met elkaar kunnen verbinden. Waar ze zich kunnen hergroeperen en zelf kunnen beslissen met wie ze nieuwe paden willen en kunnen bewandelen. Het heft steeds meer in eigen hand nemen. Experts, technologie en middelen zijn uiteindelijk overal te vinden en soms op een plek die je vooraf niet had kunnen bedenken. De uitdaging is om alle bestaande initiatieven te verzamelen, met elkaar te verbinden en in nieuwe modellen te organiseren. Daaruit kan nieuwe waarde ontstaan en wordt de boer onderdeel van het grotere en eerlijke verdienmodel.
Een hernieuwde vriendschap tussen boer en burger is het fundament voor een gezonde toekomst voor beiden
Maar ook de burger zal op lokaal niveau moeten worden aangesproken en betrokken bij deze situatie. De burger zal zich moeten afvragen of men zonder slag of stoot de boer laat opdraaien voor een thema. Waar we als burger ook een gedeelde verantwoordelijkheid dragen. Per slot van rekening gaat de burger in de regel voor het gemak en koopt in de supermarkt. Zonder vaak te weten hoe het product in de schappen is gekomen. De afstand tussen lokale boer en burger is te groot. Dat moet anders en dat kan anders.
De burger moet worden geholpen in het realiseren dat de boer op meerdere facetten een belangrijke functie inneemt in de lokale samenleving. En dat zij als burger een belangrijke functie kan innemen om de boer te helpen in zijn/haar voortbestaan. Waar de boer eigenaarschap moet gaan nemen. Om met minder volume een gezond rendement te realiseren. Dient de burger eigenaarschap te nemen om het voortbestaan van de boer te garanderen.
De middelen en jonge innovatieve spelers om dit te helpen organiseren bestaan. We moeten ze met elkaar zichtbaar maken en met elkaar verbinden. Er is altijd een alternatief, mits we er met elkaar de schouders eronder zetten. Transparant, eerlijk, met wederzijds vertrouwen en vooral met elkaar.
Wie doet mee? Iedereen is welkom!
Demonstreren is een moment in het heden. Samen innoveren en zelf organiseren is de toekomst!
